Op zoek naar vruchtbare richtingen, waarin onze sector zou kunnen bewegen, nemen we in De Boeren Blik Vooruit steeds op nuchtere wijze inspirerende, nieuwe mogelijkheden onder de loep. Dit keer kijken we naar voorbeelden van ‘herstellende pluimveehouderij’, die over veel meer gaan dan natuurherstel. Sociale regeneratie lijkt een nieuwe, steeds lucratievere richting.
Eva Vos in de Boeren Blik Vooruit
Eva Vos heeft een innovatief eieren- en vleesbedrijfje en helpt daarnaast agro ondernemers bij het ontwikkelen van nieuwe bedrijfsmodellen, die verder gaan dan alleen geld verdienen of uitsluitend het voorkomen van een te grote invloed op het klimaat en dierenwelzijn. Ze levert maatwerk, waarbij ze zich niet te rigide op één kant van het verhaal wil richten. “We moeten oppassen dat we elkaar niet teveel vastzetten met één vaste standaard, die voor iedere ondernemer dezelfde zou zijn. Duurzaamheid betekent vaak buiten de gebaande paden gaan. Ik vind het bijvoorbeeld duurzamer om geen Skal-gecertificeerd voer te adviseren dat van ver komt, wanneer je bij een niet-bio boer om de hoek terecht kunt, van wie je weet dat hij goed spul heeft”, aldus Vos.
Hoogproductieve dieren
De aanstormend agrariër en agro-adviseur legt uit dat ze om die reden zelf niet biologisch gecertificeerd werkt. In plaats van de Vredelingers, de bio-dubbeldoel kippen waarmee ze begon, werkt ze nu met veel sterkere, goed geënte dieren uit Duitsland. Doordat hun nadruk niet ligt op productiviteit, zijn deze geschikter voor het regeneratieve werk in de boomgaard, waar de voedingsbron weinig constant is. Vos: “Hoogproductieve dieren kun je niet zomaar gras of groenteresten geven. De vier soorten die ik tegenwoordig houd zijn daar wel tegen bestand, net als tegen de wisselende weersomstandigheden.”
“Het moet ook economisch duurzaam zijn. Want wat niks opbrengt, houdt geen stand”
KipEigen
Nadat ze afstudeerde in Wageningen, wilde Vos eerst zelf kippen houden, voor ze anderen zou adviseren. “Natuurlijk is geen enkel bedrijf hetzelfde, maar ik vind dat ik pas kan meepraten wanneer ik zelf weet hoe het is om dag in dag uit voor dieren te zorgen. Bovendien wilde ik als kind al boerin zijn”, vertelt Vos glunderend. Toen ze vijf jaar geleden KipEigen begon, besloot ze met haar pluimveehouderij juist een impact op de omgeving te maken. Het concept dat ze bedacht moest zowel de bodem verbeteren als opbrengst genereren. Vos: “Het moet ook economisch duurzaam zijn. Want wat niks opbrengt, houdt geen stand. Alles hoort bij elkaar, denk ik.”
Ze merkt hoe mensen die van dichtbij zien wat ze doet, meer bereid zijn te betalen voor een ei. Ze merken immers hoe het bijdraagt aan de verbetering van hun omgeving. Maar ze wijst ook op de vrijheid die ze voelt als ondernemer: “Doordat mijn bedrijf door de lokale gemeenschap wordt gedragen, heb ik geen lening nodig. Ik moet alleen transparant zijn en mensen meenemen in mijn verhaal”, legt Vos uit. Na een paar jaar flink experimenteren loopt KipEigen dan ook lekker. Haar eieren en vlees zijn het product van zogenaamde dubbeldoeldieren, die in door Vos zelf ontworpen kipmobielen voortdurend worden verplaatst.
Bijdragen aan biodiversiteit
De beesten scharrelen zelf een divers dieet bij elkaar, terwijl ze de omgeving positief beïnvloeden. Niet alleen maken ze zich nuttig door na de oogst de grond om te woelen en te bemesten. Ze ontdoen ook teeltbedden van gewasresten, onkruid en plaaginsecten. Daarnaast adviseert Vos andere ondernemers, zoals bijvoorbeeld een pioenkweker, om via kippen gemakkelijk, goedkoop en milieuvriendelijk ongedierte te bestrijden. De jonge pionier wijst ook op hoe kippen met hun scharrelgedrag vanzelf de zode te verjongen en zo bijdragen aan biodiversiteit.
Ondernemen
Maar het draait voor Vos om veel meer dan ‘de natuur’. Ze vindt het jammer dat er een tegenstelling is ontstaan, waarbij het lijkt alsof we alleen nog maar vóór of tegen de natuurlijke omgeving kunnen ondernemen. Dat ze soms negatieve reacties van andere pluimveehouders krijgt, doet dan ook zeer. Want Vos beschermt de natuur juist omdat ze er als regeneratief, kleinschalig pluimveehouder zo afhankelijk van is. Ze heeft veel respect voor collega’s die in staat zijn gigantische bedrijven te runnen, juist omdat ze weet hoe moeilijk dat op kleine schaal al is.
Vos ziet hoe de pluimveehouderij een steeds meer gesloten systeem is. Vos: “Doordat grote bedrijven niet meer grondgebonden zijn, ervaren ze (nog) niet de natuurlijke weerstand die alles voor veel andere boeren nu steeds lastiger maakt, zoals verslechterde grond en steeds onstuimiger weer. Zij hebben vooral te maken met kunstmatige weerstand: veel en voortdurend veranderende regels, hoge leningen en te lage prijzen, waarvoor flinke prestaties worden verwacht.”
Regeneratief
Bij regeneratief denkt Vos dan ook in de eerste plaats aan het herstel van deze steeds meer onmenselijke disbalans, die voor haar onlosmakelijk verbonden is met die van de grond. Over haar eigen KipEigen CSA (Community Supported Agriculture) formule zegt Vos: “Dit is niet alleen een manier om mensen te betrekken en bewustzijn te creëren. Het is ook om het als ondernemer beter uit te houden, zonder alsmaar toenemende zorgen en stress. Mijn consumenten betalen samen alle kosten in ruil voor hun aandeel van de eieropbrengst. Door ze op deze manier te betrekken in mijn bedrijf, weet ik weliswaar dat ik geen mega winst ga maken. Maar ik loop ook geen risico, want ook de klappen verdelen we. Daarmee hou ik energie over om mij te richten op ander, zo heel afwisselend werk, dat mij zowel energie als inkomen oplevert.”
Tegelijkertijd weet Vos dat niet ieder bedrijf meteen maar regeneratief kan worden. Ze ziet hoe elke ondernemer zijn eigen weg moet kiezen, vanuit iedere unieke positie. Vos: “Kleine stapjes, zoals simpelweg iets minder productief zijn, kunnen al een wereld van verschil maken, zowel voor het werkplezier als qua impact die ieder bedrijf maakt, in negatieve én positieve zin.” Als vernieuwende ondernemer laat ze zich dan ook graag inspireren door andere, die het op heel veel vlakken heel anders aanpakken. Ze wijst op grootschalige pluimveehouders die ze ontmoet via onder meer de dubbeldoel denkgroep en Caring Farmers, waarvan ze samen met Peter van Agt deel uitmaakt.
Peter van Agt in de Boeren Blik Vooruit
Ook voor van Agt gaat ‘regeneratief ondernemen’ veel meer over het herstellen van menselijke waarde. De mobiele kipcaravans van zijn Fladderfarm Mobiel zijn weliswaar ontworpen om gebruik te maken van het herstellende vermogen dat kippen hebben op hun natuurlijke omgeving. Maar het gaat Van Agt vooral om de personen met een afstand tot de arbeidsmarkt, die hij binnen zijn bedrijf de kracht ziet opdoen om het weer zelfstandig te rooien. “De sociale instellingen waarmee ik werk, meten de zelfredzaamheid van deze mensen, die – na soms jaren stilstand – bij ons ineens explosief groeit. Maar ik zie ze ook met eigen ogen opleven in hun rol als hulpboer, wanneer ik ze in een vijfdaags traject opleidt”, vertelt Van Agt opgewekt.
Een veelzijdige ondernemer
De cursus ‘meervoudige waardecreatie’, die Van Agt een tijdje geleden volgde, opende hem de ogen: “Er is zoveel meer mogelijk. Behalve het verbeteren van de biodiversiteit, waar steeds meer geld voor wordt vrijgemaakt, is er de dagbesteding, waaruit ik nu een groot deel van mijn inkomen haal. Maar mijn kippen gaan in de zomer bijvoorbeeld ook naar een boomkwekerij, om daar het onkruid te wieden. Voor de kippen is dat een leuke dagbesteding, want die eten daar de piertjes. Ik vind het vooral het enthousiasme van die boomkweker mooi, wanneer hij merkt dat mijn kippen productiever zijn dan de tien man personeel. Die kan hij nu dus anders inzetten. Behalve dat soort leuke reacties, verdien ik er nu ook een boterham mee”, aldus de veelzijdige ondernemer.
“Ik verdien meer met mooier werk. Ik redt dus niet de wereld, het is gewoon marketing”
Van Agt legt uit hoe hij zich nog altijd laat leiden door zijn ondernemersinstinct. “Ik richt mij gewoon op de korte keten. Door de eieren van De Kipcaravan direct aan consumenten te verkopen, kan ik veertig cent per ei vragen, in plaats van de acht cent die ik vroeger kreeg voor mijn supermarkteitje. Dat daar een goed verhaal achter zit, is dus niet alleen iets waar ik zelf voldoening uit haal. De consument heeft daar ook een beter gevoel bij en is bereid daarvoor te betalen. Zo verdien ik meer mooier werk. Ik redt dus niet de wereld, het is gewoon marketing.”
Bijzondere arbeidskans
Toch gaat het gesprek alweer snel over het sociale aspect: “Mensen met een burnout of verslavingsproblematiek, zien wij als mensen met bijzondere arbeidskans. Wanneer je ze vertrouwen geeft, blijken ze tot veel in staat. Op de vierde of vijfde dag van hun opleiding krijgen ze de sleutel van de kipcaravan, waarmee ze één dag per week de verantwoordelijkheid krijgen voor 249 aaibare beesten. Door de dieren te voeren en de eitjes te bestempelen en verpakken, werkten al meer dan twintig zich naar de reguliere baan die ze inmiddels weer hebben.”
Programma ontwikkeld
Van Agt benadrukt dat je wel moet kunnen aantonen dat wat je aanbiedt zinvol is, en regeneratief. Dus dat mensen er werkelijk van herstellen. Daarom heeft hij, samen met zijn vrouw Esther, de afgelopen vijf jaar een programma ontwikkeld, waarvan de instellingen steeds die zelfredzaamheidsscore bijhielden. Inmiddels is overduidelijk dat medicijn- en alcoholgebruik afneemt, terwijl de motivatie groeit. Van Agt: “Daarmee levert het de laatste jaren ook goed geld op. De afgelopen zes á zeven jaar is mijn arbeidsvreugde ook flink toegenomen. Ik vindt kippen leuk, maar haal nog veel meer voldoening uit het werken met mensen. Dit is niet voor elke boer weggelegd. Iedereen moet er zijn eigen weg in vinden.”
Tekst: Pascale Bosboom
Beeld: Eva Vos, Peter van Agt, Marc van den Hout
Dit is een artikel uit de Pluimveekrant. Wilt u deze thuis op de mat ontvangen? Abonneer u dan gratis!
