Sinds 2021 wordt gewerkt aan een stalontwerp voor leghennen waarin het draait om beperking van emissie van stikstof en fijnstof bij de bron. Droge mest zakt via een dikke laag houtsnippers naar beneden, valt onderweg uit elkaar en wordt vervolgens opgevangen door de Mestschuifel die de mest afstort in een afvoergoot. In een aparte ruimte, een Stofbadhuis, kunnen kippen emissie-arm stofbaden. Het concept, dat op de tekentafel begon, komt stapje voor stapje dichter bij toepassing in de praktijk.
Emissiebeperking bij de bron is een grote uitdaging in de pluimveehouderij. Mest en urine scheiden is niet mogelijk, omdat dit bij kippenmest als één geproduceerd wordt. In de huidige situatie scharrelen en stofbaden kippen in hun eigen, ingedroogde, mest. Dit zorgt voor uitstoot van onder andere ammoniak en fijnstof. Dit is in de stal niet gezond voor dier en mens en buiten de stal maatschappelijk ongewenst.
Om emissies tegen te gaan en leghennen een goede mogelijkheid te geven om te stofbaden, zijn de Mestschuifel en het Stofbadhuis bedacht. Het werkt als volgt: op de vloer van de leghennenstal ligt een laag houtsnippers. Mest van de hennen valt tussen de snippers, droogt op en valt uit elkaar op de bodem van de stal. Een Mestschuifel beweegt op gezette tijden onder de houtsnippers door. Om kippen te kunnen laten stofbaden, krijgen ze de beschikking over een Stofbadhuis. Dit is een dichte bak met fijn zand op de bodem. Hier kunnen kippen in alle rust stofbaden.
Test in proefstal met de Mestschuifel en het Stofbadhuis
Het concept met de Mestschuifel en het Stofbadhuis is bedacht door Wageningen UR in samenwerking met pluimveehouders en vervolgens met Livestock Robotics en Geerts Chaam doorontwikkeld. Het Poultry Expertise Centre (PEC) en WUR testen het systeem. Op dit moment wordt het complete concept getest in een proefstal met 2.700 kippen in Lunteren. Dit is een traditionele beunstal. In een eerder stadium, in 2021, is er al een experimentele test geweest met alleen de Mestschuifel in het Poultry Innovation Lab. In 2022 is het Stofbadhuis getest in de stal bij Kipster.
“Het moet echt goed werken voor het grootschalig in de praktijk kan worden gebracht. We zien in de huidige stal de Mestschuifel voor het eerst echt aan het werk. We komen technisch steeds dichter bij een goede werking”, vertelt projectmedewerker Eva Topelberg van het Poultry Expertise Centre. Of het principe de ammoniak- en fijnstofemissie reduceert? “We verwachten dat we de ammoniakemissie uit de strooisellaag met zeventig tot negentig procent kunnen reduceren. Fijnstofemissie denken we met tachtig procent te kunnen verminderen en de geur met de helft”, vertelt Topelberg.
Hoe reageren de kippen?
In de proefstal in Lunteren staan drie Stofbadhuizen. Elk Stofbadhuis is 3,66 meter lang, 2,40 meter hoog en 1,20 meter breed. Binnenin het Stofbadhuis bevindt zich een zandbak om in te stofbaden. In de zandbak ligt er een twintig centimeter dikke laag fijn zand. “In dit geval is het zand, maar je zou ook ander strooisel kunnen gebruiken. Als het maar materiaal is dat ze fijn vinden”, vertelt projectleider Janne van Rooij van het Poultry Expertise Centre.
Een stagiaire deed dit jaar onderzoek naar het gebruik van het Stofbadhuis. Wat vinden kippen prettig en wat niet? De toegankelijkheid van het Stofbadhuis lijkt belangrijk te zijn. “Het Stofbadhuis moet niet te hoog staan, of je moet werken met trappetjes. De in- en uitgang van het Stofbadhuis is nu afgesloten met doorzichtige flapjes. Dit verdient nog enige fine-tuning. Wellicht willen de hennen eerst in het badhuis kunnen kijken voordat ze naar binnen gaan. Het is wellicht ook een optie het Stofbadhuis aan één kant open te houden”, vertelt Topelberg.
Bereikbaarheid is ook belangrijk. “Kippen moeten niet te ver hoeven lopen om te kunnen stofbaden. Ze moeten het moeiteloos kunnen vinden.” Licht en temperatuur spelen ook een belangrijke rol voor de kip om te kiezen voor het Stofbadhuis. “Kippen houden van nature van stofbaden in de zon. Dus daglicht of daglichtlampen kunnen motiveren.”
Pluimveebedrijven gezocht voor officiële metingen
Het testen in de stal in Lunteren loopt nog even door, maar ondertussen is men vanuit het Poultry Expertise Centre al aan het vooruitwerken naar de volgende stap: een test in een commerciële stal met een voilèresysteem. Daar zullen ook officiële metingen voor de emissiebeperking worden gedaan. Hoe lang het dan nog duurt voor het systeem in de praktijk te koop is?
“Vanuit de praktijk krijgen we die vraag ook regelmatig. Dat is natuurlijk mooi, want dan merk je dat de behoefte er is, maar we kunnen daar nog niets over zeggen. Het ligt er ook aan hoe snel we een geschikt pluimveebedrijf vinden waar we kunnen testen. En dan zijn we zeker een jaar aan het meten. We roepen pluimveehouders die willen bijdragen aan de ontwikkeling van dit innovatieve systeem op om zich aan te melden bij het Poultry Expertise Centre voor de praktijkproef. Dit is een unieke kans om mee te werken aan emissievermindering en het welzijn van de dieren te verbeteren.”
Mestschuifel en Stofbadhuis ook goed voor boer- en dierwelzijn
Topelberg en Van Rooij zien de toekomst voor de Mestschuifel en het Stofbadhuis positief in. “Emissiebeperking aan de bron is belangrijk. Emissies vanuit de stal kun je voorminderen met een luchtwasser. Maar die blaast slechts schonere lucht naar buiten toe. In de stal zelf los je er niets mee op en dat is wel belangrijk. Het systeem met Mestschuifel en Stofbadhuis zorgt ook in de stal voor schone lucht. Dat is belangrijk voor het boerwelzijn en het dierwelzijn. Kippen hoeven ook niet meer in hun eigen mest te lopen, wat beter is voor de pootgezondheid. En ze kunnen ongestoord stofbaden, zonder daarbij door een ander gestoord te worden. Dit voorkomt stress en ook dat verbetert het dierwelzijn.” besluit Van Rooij.
De ontwikkeling van de Mestschuifel en het Stofbadhuis wordt financieel mogelijk gemaakt door Provincie Gelderland, Avined, Regio Foodvalley en Rabobank.
Tekst: Gerben Hofman
Beeld: Poultry Expertise Centre
