Alleen al met ventilatie is veel energie te besparen

Vanwege de huidige energieprijzen kijken veel pluimveehouders naar manieren om energie te besparen. De ventilatie is dan vaak één van de eerste punten waar naar wordt gekeken. Vaak kan hierop worden bespaard, maar doe dit wel op de juiste manier.

Energie is de laatste jaren een serieuze kostenpost geworden voor de pluimveehouder en het eind lijkt nog niet in zicht te zijn. Tel daarbij op de steeds grotere aandacht voor duurzaamheid en het is duidelijk dat energiebesparing op het pluimveebedrijf meer dan ooit belangrijk is. Veel pluimveehouders kijken met het oog op de energierekening allereerst naar de verwarming en de ventilatie. In de praktijk kan het verleidelijk zijn de minimumventilatie zo laag mogelijk in te stellen. Dit om vooral te besparen op stookkosten en op elektriciteitskosten voor de ventilatoren. Dit is uiteraard riskant. Goede ventilatie zorgt voor de juiste temperatuur en luchtkwaliteit op dierniveau. Aanvoer van voldoende verse lucht dat vervolgens goed wordt vermengd met stallucht is essentieel voor goede dierprestaties. Is dit niet goed voor elkaar, dan kunnen er ademhalingsproblemen, verhoogde uitval, verminderde groei, slechte strooiselkwaliteit, voetzoollaesies, hakaantasting en bevuiling ontstaan.

Goed monitoren

Jan Pijnenburg is adviseur op het gebied van onder anderen energie en stalklimaat bij DLV-Advies in Nederland. “Vaak is besparing op energie middels ventilatie wel mogelijk, maar dan is het heel belangrijk goed te monitoren”, vertelt hij. “Goed monitoren betekent realtime meten. Sensoren van de klimaatcomputer geven daarover soms niet voldoende informatie. Wij gebruiken daarom Slimme Stal klimaatsensoren van Connecting Agri and Food. Deze meten continue de concentratie CO₂, ammoniak, de relatieve luchtvochtigheid en de temperatuur. Zo weet je precies waar de grens zit en neem je geen onnodig risico. Van een te hoge CO₂-concentratie vallen de dieren niet direct om, en de pluimveehouder ook niet, maar op de langere termijn is het wel degelijk schadelijk. Dat geldt ook voor de andere bestanddelen in de stallucht.” Als voorbeeld noemt Pijnenburg een klimaatmeting die hij deed in een vleeskuikenstal met on farm hatching. “Om de eieren uit te laten komen moest de stal goed opgestookt worden. Alles ging dicht om de warmte niet te laten ontsnappen. Op het moment dat de kuikens uit het ei waren gekomen, deden wij een meting met de Slimme Stal klimaatsensor, bleek dat het wel verstandig was toch iets te ventileren. Het CO₂-gehalte was veel te hoog.”

Tachtig procent besparen

Volgens klimaatspecialisten van ventilatiespecialist Fancom kunnen pluimveehouders tot wel tachtig procent besparen op de energiekosten voor ventilatie. Allereerst is het belangrijk om regelmatig de apparatuur te controleren. De ventilatiesturing gebeurt op basis van staltemperatuur die door de temperatuursensoren wordt gemeten. Het is volgens Fancom belangrijk te kijken of de sensoren wel goed geplaatst zijn en controleer periodiek of de uitlezing correct is. Dit kan eenvoudig door er een thermometer naast te hangen en de gemeten waarde te vergelijken met de temperatuur die de klimaatcomputer weergeeft. Als de staltemperatuur lager is dan wat de klimaatcomputer aangeeft, dan ventileert u teveel. Dit kost dus onnodig energie.

Onderhoud en reiniging is belangrijk

Goed onderhoud en reinigen van het ventilatiesysteem is ook belangrijk. Slecht onderhouden ventilatoren kunnen leiden tot een efficiëntieverlies van vijftig procent. “Goed onderhoud begint met regelmatig inspecteren van het materiaal. Plan dit in, anders gebeurt het niet. Verwijder stofresten en aanslag uit de koker en van de bladen. Dit verstoort namelijk de luchtstroming. Dit kost extra energie, maar stof op de bladen zorgt er ook voor dat een ventilator niet goed uitgebalanceerd is, waardoor er extra slijtage aan de lagers ontstaat. Dit gaat ook ten koste van de efficiency”, adviseert productmanager Patrick Gloudemans van Fancom. “Pas op met de hogedrukspuit”, vervolgt hij. Een freeskop met tweehonderd bar is niet altijd de beste vriend van de ventilator. Is de ventilator erg vervuild, week hem dan eerst in en gebruik reinigingsmiddel om hem schoon te krijgen. Dat is niet de snelste manier, maar wel de manier waarop je de motor van de ventilator het meeste spaart.

Ventilator laten draaien tijdens schoonmaak

De motor hangt in feite op de slechtste plek die je maar kunt bedenken. Denk maar aan alle ammoniak en andere gassen die de ventilator passeren. Aan de afdichtingen op de as mag niks mankeren, anders kunnen de wikkelingen worden aangetast en dat wil je niet.” Jan Pijnenburg van DLV-Advies waarschuwt dat het bij reinigen van de stal met de hogedrukspuit belangrijk is om de ventilator tijdens het schoonmaken te laten draaien. “Dan blijft de ventilator warm en komt er minder makkelijk vocht in. Is de ventilator erg vuil, maak hem dan schoon met een borstel in plaats van intensief schoon te spuiten met de hogedrukspuit.” Hij adviseert ook de lagers periodiek te vervangen volgens voorschrift van de fabrikant. “Een slecht lopend lager kost extra energie. Zeker als het om een meetwaaier gaat. Dan registreert hij niet meer goed en dat heeft zeker een verkeerde invloed op het stalklimaat.”

Een andere manier om de weerstand te minimaliseren is volgens Fancom het toepassen van instroomranden en een uitstroomconus. Dit verkleint namelijk de stromingsweerstand of de drukval die de ventilator moet overwinnen. Een instroomrand geleidt de lucht zonder turbulentie naar de ventilator. Een uitstroomconus beperkt de turbulentie van de uitstromende lucht.

Goede ventilatie zorgt voor de juiste temperatuur en luchtkwaliteit op dierniveau.

Hoe energiezuinig is uw ventilator?

Moderne ventilatoren zijn ontwikkeld met het oog op een maximale prestatie tegen minimaal energiegebruik. Let om goed te kunnen vergelijken op de waarde W/1000m3/uur. Dit is het specifiek vermogen dat een ventilator nodig heeft om duizend kubieke meter stallucht te verplaatsen bij een bepaalde tegendruk. Volgens Gloudemans is het uit het oogpunt van energiebesparing verstandig te kiezen voor een ventilator met EC-techniek. “Dit zijn de meest energiezuinige ventilatoren. Ze zijn in aanschaf duurder dan een meer rudimentaire ventilator, maar zeker met de huidige energieprijzen zijn ze vaak al binnen één tot twee jaar terug te verdienen.”

Energiezuinige ventilator

Een voorbeeld van een energiezuinige ventilator van Fancom is de Ifan Xtra. Ten opzichte van traditionele triac ventilatoren kunnen deze tot wel tachtig procent energie besparen. In vergelijking met tot nu toe energiezuinige systemen met frequentieregelaars is een energiebesparing van twintig procent haalbaar. Doordat de I-fans goed regelbaar zijn en ook bij lage capaciteiten heel stabiel blijven, kan de ventilator afhankelijk van de tegendruk tot wel twintig à dertig procent worden teruggeregeld. Doordat de ventilatoren ook bij lagere toerentallen goed werken, heeft de pluimveehouder de mogelijkheid om meerdere ventilatoren op lager toerental te laten draaien. Dit kost doorgaans minder energie dan één ventilator die op vol vermogen moet draaien. “Blijkt uit berekeningen dat je een tachtiger nodig hebt voor maximale ventilatie in je pluimveestal, kies dan voor twee tachtigers, die je beide op lagere toeren laat draaien. Dit kost minder stroom. Je belast ook de ventilator er minder mee en daarbij is het ook een stukje risicospreiding. Als er eentje uitvalt, kan de ander het overnemen”, aldus Gloudemans. “Houd er wel rekening mee dat de ventilator in zijn stabiele gebied moet blijven draaien. In de praktijk komen we nog wel eens tegen dat de ventilatoren te laag in toeren worden aangestuurd omdat men dan denkt energie te besparen. Het toerental is dan zo laag, dat ventilator nog wel draait, maar geen lucht verplaatst. Dat is natuurlijk een ongewenste situatie.”

Fancom-klimaatregelaar

Via de Fancom-klimaatregelaar is in te stellen wat de meest efficiënte combinatie van ventilatoren is in welke situatie. “Bij bijschakelen van ventilatoren is het wel belangrijk om door de hele stal de invloed hiervan te meten”, vertelt Pijnenburg. “Bijschakelen kan pleksgewijs verschillen in temperatuur geven. Dan zou het op bepaalde plekken te koud kunnen worden. Houd hier rekening mee bij de instelling van de temperatuur.

Opbrengst	Aantal ventilatoren	Verbruik
20.000 m3	1 x I-fan80 op 100%	0,75 kWh
20.000 m3	2 x I-fans80 op 50%	0,30 kWh
20.000 m3	4 x I-fans80 op 33%	0,22 kWh

Tabel 1: Totaalverbruik energie bij verschillende aantallen ventilatoren (bron: Fancom)

Ventileer nooit teveel en nooit te weinig

Eén van de meest voorkomende fouten in de klimaatregeling is een teveel aan ventilatie. De verleiding is groot om iets meer ventilatie in te zetten dan nodig is om warmte, vocht en ongewenste gassen af te voeren. Dat is niet nodig met een goede meting en een goede regeling. Teveel ventileren kost energie en er wordt onnodig warmte afgevoerd. Tien procent overventilatie betekent al snel vijf procent extra energieverbruik. Te weinig ventileren zorgt voor een ongezond binnenklimaat voor mens en dier. Daarom is een nauwkeurige en gevoelige ventilatieregeling uitermate belangrijk.