Wageningen Economic Research deed in opdracht van staatssecretaris Van Dam (Economische Zaken) onderzoek naar de directe schade van de fipronilaffaire voor de betrokken pluimveebedrijven. Die directe schade wordt geschat op ongeveer € 33 miljoen.
Schade tijdens blokkade
Voor de circa 200 leghennenbedrijven waarop fipronil is gebruikt, wordt de directe schade voor de periode van blokkade waarin de eieren worden afgevoerd en vernietigd, geschat op circa 16 miljoen euro. Dit bedrag is gebaseerd op de stand van zaken per 16 augustus 2017. Afhankelijk van het houderijsysteem varieert de geschatte schade per hen van 1 tot 2 euro. Voor biologische bedrijven is de geschatte schade een stuk hoger: bijna 3 euro per hen. De genoemde bedragen geven een indicatie van de gemiddelde schade, waarbij er tussen de bedrijven grote verschillen zullen zijn afhankelijk van de periode, het niveau van eiproductie en de eierprijzen, en ook afhankelijk van verschillen in bedrijfsgrootte.
Schade door maatregelen ‘vroegtijdig doden’ en ‘ruien’
Daarnaast lijdt de leghennenhouder directe schade door maatregelen om de gevolgen van de fipronilbesmetting op het bedrijf weg te nemen. De leghennenhouder heeft de keuze tussen vroegtijdig doden of ruien. Voor de circa 200 bedrijven wordt dit bedrag totaal geschat op circa 17 miljoen euro; bestaande uit circa 9 miljoen euro voor vroegtijdig doden en circa 8 miljoen euro voor ruien. Bij het vroegtijdig doden op 60 weken bedraagt de geschatte schade ongeveer 3,50 tot 8,50 euro per hen. Ook voor deze bedragen zal er in de praktijk een grote spreiding zijn, vooral afhankelijk van de leeftijd waarop de dieren vroegtijdig worden gedood. Bij de keuze voor ruien wordt de schade geschat op 1,5 à 3 euro per hen. Ook hier geldt dat de schade bij toepassing van rui in de praktijk sterk zal variëren.
Schade totaal
De totale directe schade voor de circa 200 getroffen leghennenbedrijven ligt in de ordegrootte van 33 miljoen euro met een geschatte spreiding van 30-35 miljoen euro. Dit bedrag bestaat uit circa 16 miljoen euro als gevolg van de blokkade, circa 9 miljoen euro voor vroegtijdig doden en circa 8 miljoen euro voor ruien. Bij het vroegtijdig doden op 60 weken bedraagt de totale geschatte schade ongeveer 4,50 tot 11,50 euro per hen. Bij de keuze voor ruien wordt de totale schade geschat op 2,5 à 6 euro per hen. Voor een standaardbedrijf met het aantal leghennen dat een volwaardige arbeidskracht kan verzorgen, varieert de totaal berekende schade van circa 80.000 tot 320.000 euro.
Financiële buffers getroffen bedrijven onder druk
De schadebedragen per bedrijf hebben direct invloed op de liquiditeitspositie van de getroffen leghennenbedrijven. Voor de fipronilaffaire beschikten de meerderheid van deze leghennenbedrijven over enige financiële reserves. Als gevolg van de opgelopen schade daalt het percentage getroffen bedrijven met een positieve kasstroom van 55% naar circa 5 tot 15%. Het merendeel van de bedrijven met een negatieve kasstroom kan dit opvangen door de inzet van eigen liquide middelen, besparen op uitgaven en/of uitstellen van aflossingen aan de bank. Door deze affaire en het onder druk staan van de kasstroom verdwijnen eventueel opgebouwde financiële buffers die bedoeld waren voor het opvangen van toekomstige tegenvallers of toekomstige investeringen om te voldoen aan nieuwe wet- en regelgeving.
Schade in de keten en onzekerheid over imagoschade
Ook andere pluimveesectoren (broederijen, opfok en vermeerdering) lijden schade door blokkade van het bedrijf en verstoring van de aan- en afvoerstromen. Als gevolg van recall (terughalen van eieren uit het supermarktschap) is er ook schade bij eierpakstations en de retail. Deze schade kan op dit moment nog niet worden berekend. Ten slotte is er nog grote onzekerheid over eventueel opgelopen imagoschade (die ook gevolgen kunnen hebben voor bedrijven die niet zelf met fipronil hebben 6 | Wageningen Economic Research Nota 2017-091 gewerkt) van Nederlandse eieren. Omdat meer dan 60 tot 65% van de Nederlandse eieren wordt geëxporteerd, is een goed imago in het buitenland zeer belangrijk.
Discussie
Dit onderzoek betreft een eerste schatting van de effecten van de fipronilaffaire, terwijl die nog in volle gang is. De schade van de bedrijven tijdens de periode van blokkade kan per ei en per leghen redelijk nauwkeurig geschat worden. De schade van vroegtijdig doden of ruien is lastiger in te schatten, omdat veel variabelen de hoogte van de schade bepalen. Wageningen Economic Research heeft getracht op basis van de beschikbare informatie en schattingen van deskundigen de schade te schatten voor alle situaties. Schadebedragen per bedrijf zijn eveneens enigszins arbitrair: we rekenen met standaardbedrijfsomvang van een volwaardig bedrijf met 1 arbeidskracht.
Op moment van schrijven (16 augustus 2017) is er nog weinig informatie over hoeveel bedrijven kiezen voor vroegtijdig doden of ruien. Ook is veel onduidelijk over het effect van ruien op fipronilgehaltes in eieren en of de eieren na de rui vrij zijn van fipronil. Als dieren alsnog gedood moeten worden, lopen de schades zeer hoog op. Ten slotte is er nog grote onzekerheid over de vervolgschade zoals recallkosten, eventueel langere leegstand van legpluimveebedrijven door verstoorde productiecycli als gevolg van uitval van opfokbedrijven, eventuele imagoschade en verloren afzetmarkten. Voor bedrijven in de keten, en met name de eierpakstations en de retail, is de schade nog lastig in te schatten. Brancheorganisaties hebben wel enkele indicaties afgegeven maar hebben daarvan nog geen verifieerbare onderbouwing kunnen leveren. Dit leidt tot het advies de schadeberekening over circa een maand te actualiseren met de dan bekende gegevens.
Belangrijkste conclusies
De belangrijkste conclusies van dit onderzoek, met de beschikbare informatie voor zover bekend op 16 augustus 2017, zijn hieronder vermeld. Het betreft een eerste inschatting van de economische gevolgen van de fipronilaffaire.
- De totale directe schade voor de circa 200 getroffen leghennenbedrijven ligt in de ordegrootte van 33 miljoen euro met een geschatte spreiding van 30-35 miljoen euro. Dit bedrag bestaat uit circa 16 miljoen euro als gevolg van de blokkade, circa 9 miljoen euro voor de maatregel vroegtijdig doden en circa 8 miljoen euro voor de maatregel ruien.
- Schade als gevolg van blokkade van het bedrijf van 3 weken: 1,00 tot 2,00 euro per hen. Voor biologische bedrijven is de schade meer dan tweemaal hoger. De genoemde bedragen geven een indicatie van de gemiddelde schade, waarbij er tussen de bedrijven grote verschillen zijn afhankelijk van de lengte van de blokkade-periode, het niveau van eiproductie en de eierprijzen.
- Schade van de blokkade en voortijdig doden van de hennen: totaal circa 4,50 tot 11,50 per hen bij een leeftijd van 60 weken. De spreiding van het bedrag wordt in belangrijke mate bepaald door het houderijsysteem en is per hen het hoogst op biologische bedrijven. De totale schade per hen kan flink oplopen wanneer op een jongere leeftijd van de hennen wordt gekozen voor vroegtijdig doden (zie tabel 6).
- Schade van de blokkade en ruien van de hennen: totaal circa 2,50 tot 6,00 euro per hen. Ook hier geldt dat de schade bij toepassing van rui in de praktijk sterk zal variëren en afhankelijk is van het houderijsysteem.
- Schade voor een volwaardig bedrijf met het aantal leghennen dat een volwaardige arbeidskracht kan verzorgen varieert van circa 80.000 tot 320.000 euro.
- Een groot aantal getroffen bedrijven lijken over enige financiële reserves te beschikken maar als gevolg van de economische schade daalt het percentage getroffen bedrijven dat een positieve kasstroom realiseert van 55% naar circa 5 tot 15%. Door het onder druk staan van de kasstroom op de getroffen bedrijven verdwijnen eventueel opgebouwde financiële buffers die bedoeld waren voor het opvangen van toekomstige tegenvallers of toekomstige investeringen om te voldoen aan nieuwe wet- en regelgeving.
- Ook andere pluimveesectoren (broederijen, opfok en vermeerdering) leiden schade door blokkade van het bedrijf en verstoring van de aan- en afvoerstromen. Deze schade kan op dit moment nog niet berekend worden.
- Als gevolg van recall is er ook schade bij eierpakstations en de retail. Deze schade kan nog niet berekend worden.
