Alarmerend nieuws eind 2023: er zit PFAS in de eieren van hobbykippen. Nu blijkt uit onderzoek dat regenwormen de belangrijkste bron van het probleem zijn.
Regenwormen die de hobbykippen opsmikkelen zijn het meest verantwoordelijk voor het PFAS in de onderzochte eieren van hobbykippen. PFAS uit de grond hoopt zich op in wormen en komt via de kippen in de eieren terecht. Dat is één van de resultaten uit een onderzoek door advies- en consultancyorganisatie Arcadis, waarbij eieren van hobbykippen in de regio Zuid Holland Zuid zijn onderzocht.
Vrijwel tegelijkertijd met het onderzoek door Arcadis heeft het Louis Bolk Instituut een klein, verkennend onderzoek gedaan naar mogelijke bronnen van PFAS in particuliere eieren. Ook daaruit blijkt dat grond indirect een besmettingsbron is.
PFAS, hoe zit het ook alweer?
PFAS is een verzameling chemische stoffen die producten water-, vuil- en vetafstotend maken. Het zit bijvoorbeeld in pannen met een anti-aanbaklaag, bakpapier, pizzadozen, blusschuim en regenkleding. PFAS staat voor poly- en perfluoralkylstoffen. De belangrijkste verbindingen zijn PFOS en PFOA.
Waarom de ophef rond PFAS? Sommige stoffen uit de PFAS-groep zijn vermoedelijk kankerverwekkend. Daarbij zijn al deze stoffen slecht afbreekbaar en verplaatsen ze zich makkelijk door de lucht, het water en de bodem. Dat betekent dat er ophoping plaatsvindt van deze stoffen in de voedselketen, oftewel bioaccumulatie.
Wormen
In het onderzoek door Arcadis zijn eieren en ook grond onderzocht als mogelijke bron van PFAS in particuliere eieren. Kippen krijgen immers grond binnen door scharrelen. Al snel werd duidelijk dat grond niet de bron van PFAS in de eieren was. Daarom is verder onderzoek gedaan naar diverse soorten voer, water uit de drinkbak, grond rond de voerbak, bodembedekking, meelwormen, vitaminen, medicijnen en wormen uit de tuin.
Uit het vervolgonderzoek bleek dat alleen de wormen een significante bron van PFAS zijn. Dat betekent dat grond wel indirect een bron is van PFAS in de eieren, via bioaccumulatie in de wormen.
Opvallende resultaten
Voor het onderzoek zijn eieren onderzocht die verzameld zijn in de omgeving van Dordrecht. Er is daar de afgelopen jaren veel te doen geweest rond de uitstoot van PFAS door de lokale vestiging van het chemieconcern Chemours.
Een opvallend resultaat van het onderzoek was de ontdekking van hoge concentraties PFOS in de eieren. PFOS is, voor zover bekend, niet in significante hoeveelheden uitgestoten door Chemours en voorloper Du Pont.
In het verleden stootte Chemours en voorloper wél PFOA uit. Dat wordt in Dordrecht en omgeving dan ook in hoge waarden aangetroffen. In de onderzochte eieren is naast PFOS ook PFOA in een te hoge concentratie gevonden, maar in een veel lagere hoeveelheid dan vooraf werd gedacht.
Landelijk onderzoek
De wijzende vinger naar de Dordrechtse vestiging van chemieconcern Chemours lijkt niet helemaal terecht, want PFAS wordt landelijk aangetroffen in eieren van hobbykippen. Daarom voert het RIVM op dit moment een landelijk onderzoek uit waarvan de resultaten halfverwege 2025 worden verwacht.
Schone grond? Minder PFAS in het ei
Het Louis Bolk Instituut onderzocht eieren uit de provincies Gelderland, Overijssel en Utrecht. Ook in die eieren wordt PFAS gevonden. Verder laten oude kippen (>2 jaar) en jonge kippen (< 1 jaar) hogere PFAS niveaus in hun eieren zien dan kippen tussen 1 en 2 jaar. Dit wijst op bioaccumulatie van PFAS bij minder leggende en niet-leggende kippen.
In deze studie zijn ook bodemmonsters uit de omgeving van de kippen onderzocht. Locaties met recent opgebrachte schone grond vertoonden geen PFAS in het bodemmonster en lage PFAS-waarden in de eieren. Dat wijst op het belang van schone grond. Verhoogde PFAS-waarden werden gevonden bij locaties in de nabijheid van potentiële PFAS-bronnen, zoals militaire oefenterreinen en chemische fabrieken. Een direct verband kan echter niet worden aangetoond.
Bron: Groen Kennisnet
