De sojabonenmarkt is flink in beweging. Zo was de VS lange tijd voor China de topleverancier van sojabonen. Maar de handelsoorlog heeft de stroom aan sojabonen van de VS naar China opgedroogd. Daardoor zijn de mondiale handelsstromen en de onderlinge marktverhoudingen in de sojabonenmarkt opgeschud. China haalt nu zijn sojabonen vooral uit Latijns Amerika. En dat continent heeft de laatste jaren een stevige opmars gemaakt in de sojabonenmarkt.
China kondigde in april 2018 een importtarief aan op onder meer sojabonen uit de VS als vergelding voor de ingevoerde importtarieven op staal en aluminium door de VS. Het handelsconflict tussen de VS en China kreeg daarmee verder vorm en het zorgde ervoor dat de prijs voor sojabonen op de beurs van Chicago tot en met mid-2018 daalde naar zijn laagste niveau in 10 jaar. Uiteindelijk daalden de geëxporteerde volumes van sojabonen uit de VS met meer dan 30% in 2018. De handelsstromen in sojabonen tussen de VS en China droogde in korte tijd zo goed als op. China blijft echter sterk afhankelijk van buitenlandse sojabonen, aangezien het land is de grootste verbruiker ter wereld van sojabonen. Met name om de groeiende veestapel – en dan vooral van varkens en kippen – te voeden.
Europese vraag naar sojabonen
China heeft een aandeel van bijna 30% in de mondiale vraag en ongeveer 65% van de totale exportmarkt is bestemd voor China. Om die Chinese honger naar sojabonen te stillen, nam de vraag naar sojabonen uit Brazilië en Argentinië een vlucht. Doordat de prijs in de VS is gedaald en China een hoge premie betaalt voor sojabonen uit Brazilië, is de EU meer sojabonen uit de VS gaan kopen. In de eerste 27 weken van het marketingjaar 2018/2019 is de EU import van sojabonen uit de VS met 112% op jaarbasis toegenomen. De import van sojabonen door de EU uit Brazilië – na de VS de grootste leverancier van sojabonen aan de EU – nam daardoor met 25% af. Maar de verkopen van landen als Canada, Oekraïne en Paraguay daalden nog veel scherper, namelijk met gemiddeld 80% in dezelfde periode. De relatief lage prijs is voor de EU niet de enige prikkel om meer sojabonen uit de VS te halen. De VS klaagde namelijk al langer dat de Europese sojamarkt gesloten is. Om tegemoet te komen aan de bezwaren van de VS en om ook de handelsspanningen tussen de EU en de VS te verminderen, is in januari de regelgeving rondom biobrandstof versoepeld. Dat heeft de weg vrijgemaakt voor meer importen van sojabonen uit de VS in 2019.
Latijns Amerika ontwikkelt zich als agrarisch powerhouse
In 2018 hadden de VS, Brazilië, Argentinië, China en India gezamenlijk een aandeel van bijna 90% in de productie van sojabonen. In de afgelopen jaren is met name in Zuid-Amerika de sojaproductie toegenomen. Vooral het aandeel van Brazilië heeft sinds 2001 een sterke opmars gemaakt in de sojabonenmarkt, ten koste van marktaandeel van vooral de VS.
"Sterke groei Braziliaanse sojabonenproductie gaat ten koste van natuurgebieden in de Cerrado, waardoor zorgen over ontbossing toenemen"
De output van Brazilië is sinds 2001 met ruim 170% toegenomen, met name door stimulerend overheidsbeleid inzake landgebruik en relatief goedkoop landbouwareaal. Maar deze sterke groei is ten koste gegaan van natuurgebieden in de Cerrado, waardoor de zorgen over ontbossing zijn toegenomen. Dit gaat op den duur echter knellen, op het moment dat de vraag naar verantwoorde productie van sojabonen mondiaal gaat toenemen. Ook de groei in Argentinië is sterk geweest, met een toename van de productie van 86% sinds 2001. Maar hier is het areaal minder hard gegroeid. Gezamenlijk hebben Brazilië en Argentinië nu een groter marktaandeel dan de VS.
Figuur 1: Efficiency in de sojabonenmarkt per land
Chinese afhankelijkheid
De afgelopen vijf jaar is het vooral Argentinië goed gelukt om de landbouwopbrengsten in sojabonen – ook wel de ‘yield’ genoemd – te verhogen, met name door een afname in het areaal en een stijging van de output. China blijft investeren om de Chinese productie van sojabonen op te voeren. China blijft echter voorlopig nog een netto-importeur van sojabonen en daarbij is het land afhankelijk van het Amerikaans continent.
Verantwoorde sojabonen
De sterke verbeteringen van de yields sinds 2001 hebben een direct verband met het intensiever gebruik van mest, pesticides en de verdere mechanisatie van de landbouw wereldwijd. Het is ten goede gekomen aan de efficiency, maar met name de sterke toename van het gebruik van pesticides heeft een negatief effect op het milieu. Bedrijven worden wereldwijd steeds meer gestimuleerd om meer verantwoorde sojabonen in te kopen. Aan die vraag zullen op den duur ook de grote sojabonen landen moeten voldoen.
Bron: ABN AMRO